Dirofilarioza to niebezpieczna choroba psów wywoływana przez nicienie, które przenoszone są przez komary. Powoli, lecz konsekwentnie atakuje organy zwierzęcia, prowadząc do szeregu objawów i skutków zdrowotnych. Nieleczona dirofilarioza u psa może prowadzić do realizacji najgorszego z czarnych scenariuszy. W dzisiejszym artykule opowiemy szczegółowo o przebiegu tej choroby i sposobach, które mogą uchronić Twojego pupila przed utratą zdrowia.
W tym artykule przeczytasz:
- Czym jest dirofilarioza u psa?
- Jak komary przenoszą dirofilariozę?
- Objawy dirofilariozy sercowo-płucnej i podskórnej u psa
- Jak przebiega diagnoza dirofilariozy u psów?
- Diagnoza pierwszego w Polsce przypadku dirofilariozy u psa
- Jak jest leczona dirofilarioza u psa?
- Dirofilarioza a inne zwierzęta
- Czy dirofilarioza może występować u ludzi? Czy jest groźna dla człowieka?
- Jak chronić się przed dirofilariozą?
- Profesjonalne odkomarzanie w profilaktyce dirofilariozy
Czym jest dirofilarioza u psa?
U psów mogą występować dwa rodzaje tej choroby. Pierwsza to dirofilarioza sercowo-płucna, znana również jako sercowiec psów lub filarioza sercowa. Jest chorobą pasożytniczą wywoływaną przez robaka Dirofilaria immitis. Pasożyt ten należy do klasy nicieni. Larwy przenikają do organizmu psa, gdzie w ciągu kilku miesięcy dojrzewają do postaci dorosłych robaków. Dorosłe nicienie osiedlają się w sercu, płucach i dużych naczyniach krwionośnych psa.
Druga to dirofilarioza podskórna wywoływana przez nicienie Dirofilaria repens. Po przedostaniu się do organizmu psa larwy przemieszczają się do tkanki podskórnej. Podobnie jak w przypadku filariozy sercowej, nicienie dojrzewają przez kilka miesięcy.
Jak komary przenoszą dirofilariozę?
Nicienie Dirofilaria immitis przenoszone są głównie przez komary należące do rodzaju Aedes, Anopheles, i Culex. Kiedy komar żeruje na zainfekowanym gospodarzu, pobiera krew zawierającą mikrofilarie, czyli larwalną formę nicieni sercowych. W ciele komara mikrofilarie rozwijają się przez około 10 do 14 dni do stadium larwalnego, które jest zdolne do infekcji. Kiedy ten sam komar żeruje następnie na innym gospodarzu (psie), larwy są przenoszone na nowego gospodarza, gdzie mogą kontynuować swój rozwój do dorosłych form.
Objawy dirofilariozy sercowo-płucnej i podskórnej u psa
Symptomy dirofilariozy sercowej u psów mogą się znacznie różnić, co jest bezpośrednio powiązane z fazą rozwoju choroby oraz ilością pasożytów obecnych w organizmie zwierzęcia. W początkowym etapie infekcji, kiedy dorosłe robaki Dirofilaria immitis zaczynają się rozwijać i osiedlać w sercu oraz płucach psa, symptomy mogą być niemal niewidoczne lub bardzo subtelne. To bardzo utrudnia wczesną diagnozę.
Z biegiem czasu, kiedy liczba dorosłych robaków rośnie, a ich obecność zaczyna wywierać większy wpływ na funkcjonowanie serca, płuc oraz innych narządów, objawy stają się bardziej wyraźne i łatwiejsze do zauważenia. Typowym symptomem, który może pojawić się w tym okresie, jest kaszel. Początkowo może być on łagodny i sporadyczny, ale z czasem staje się bardziej intensywny i trwały. Kaszel ten wynika z uszkodzenia i zapalenia płuc oraz dróg oddechowych psa spowodowanego przez obecność robaków i ich metabolitów.
Zmęczenie po niewielkim wysiłku to kolejny charakterystyczny objaw, który może wskazywać na rozwijającą się dirofilariozę. Psy zazwyczaj są mniej aktywne i szybciej się męczą, co wynika z obniżonej wydolności sercowo-naczyniowej. Dostarczanie tlenu i składników odżywczych do mięśni jest utrudnione, co sprawia, że nawet mały wysiłek staje się dla zwierzęcia wyzwaniem.
W wyniku zwiększonego obciążenia serca i płuc mogą pojawić się trudności w oddychaniu. Uszkodzenie organów powoduje, że wymiana gazowa jest mniej efektywna, co objawia się szybszym i płytszym oddechem.
W zaawansowanych przypadkach dirofilariozy, kiedy choroba doprowadziła do znacznego uszkodzenia serca, nerek, wątroby oraz innych narządów, mogą wystąpić poważne komplikacje zdrowotne, takie jak niewydolność serca, przewlekła niewydolność nerek, uszkodzenie wątroby oraz związane z nimi objawy, w tym obrzęki, utrata apetytu, żółtaczka czy zmiany w zachowaniu. W skrajnych przypadkach, jeśli choroba nie zostanie zdiagnozowana i leczona, może doprowadzić do śmierci psa.
Podczas gdy dirofilarioza sercowa jest szeroko rozpoznawana ze względu na swoje poważne skutki dla zdrowia, dirofilarioza podskórna może być mniej oczywista, a jej objawy mogą być łatwo przeoczone lub mylnie przypisane do innych schorzeń.
Najbardziej charakterystycznym objawem są podskórne guzki, które mogą pojawiać się w różnych częściach ciała psa. Guzki te są zazwyczaj bezbolesne i mogą zawierać dorosłe pasożyty lub ich larwy.
W niektórych przypadkach dorosłe pasożyty mogą migrować do innych części ciała, w tym do spojówki oka, co może prowadzić do problemów z widzeniem, a nawet zapalenia. Pasożyty mogą być również widoczne w trakcie operacji chirurgicznych, gdzie zauważane są w powięziach otaczających mięśnie, tkance tłuszczowej okołonerkowej lub w jamie brzusznej.
Podobnie, jak w przypadku dirofilariozy sercowo-płucnej, psy mogą wykazywać zmęczenie, osłabienie czy utratę apetytu.
Dzięki świadomości tych objawów, właściciele psów mają szansę możliwie wcześnie skonsultować się z weterynarzem. Szybka diagnoza i leczenie są kluczowe dla skuteczności terapii i mogą znacząco poprawić prognozę dla zwierzęcia.
Jak przebiega diagnoza dirofilariozy u psów?
Diagnoza dirofilariozy u psów jest procesem, który wymaga dokładnej oceny stanu zdrowia zwierzęcia oraz wykonania serii specjalistycznych badań. Głównym celem diagnostyki jest wykrycie obecności dorosłych nicieni Dirofilaria immitis, Dirofilaria rupens lub ich larw, znanych jako mikrofilarie, w organizmie psa.
Krok 1: Wywiad i badanie kliniczne
Proces diagnostyczny rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu z właścicielem, podczas którego weterynarz pyta o objawy, historię choroby psa oraz jego styl życia, w tym potencjalne narażenie na ukąszenia komarów. Następnie przeprowadzane jest fizyczne badanie psa, które może pomóc wykryć wczesne oznaki choroby, takie jak powiększenie serca, obrzęki czy trudności w oddychaniu.
Krok 2: Badania krwi
Następnym etapem jest przeprowadzenie badań krwi, które mogą dostarczyć dowodów na obecność nicieni:
- testy serologiczne (ELISA, testy antygenowe) – wykorzystywane do wykrywania antygenów dorosłych nicieni serca w krwi psa. Są bardzo czułe na obecność dorosłych samców i samic, ale nie wykryją młodych larw;
- mikroskopowe badanie krwi – polega na wyszukiwaniu mikrofilarii w próbce krwi. Jest to bezpośredni sposób na stwierdzenie obecności larw. Niestety nie zawsze są one obecne w krwi, nawet jeśli pies jest zainfekowany dorosłymi robakami;
- testy PCR – mogą być używane do wykrywania DNA robaków we krwi psa, co pozwala na identyfikację infekcji nawet na bardzo wczesnym etapie.
Krok 3: Dodatkowe badania
W przypadku potwierdzenia dirofilariozy mogą być konieczne dodatkowe badania, takie jak rentgen klatki piersiowej, ultrasonografia (USG) serca i naczyń krwionośnych, aby ocenić stopień zaawansowania choroby i uszkodzenia narządów wewnętrznych.
Diagnoza pierwszego w Polsce przypadku dirofilariozy u psa
Przypadki dirofilariozy podskórnej zgłaszano już w 2007 roku, natomiast pierwszy zgłoszony przypadek dirofilariozy sercowej u psa w Polsce odnotowano 2012 roku. Wówczas pierwszym zastosowanym testem był rozmaz barwiony metodą Giemsy oraz test SNAP 4DX. Wynik rozmazu był ujemny, ale test SNAP 4DX dał pozytywny wynik w kierunku wykrycia antygenów nicieniu Dirofilaria immitis. Test ten był powtarzany czterokrotnie, aby potwierdzić wynik, który wskazuje na obecność antygenów uwalnianych przez dojrzałe samice pasożyta. Za każdym razem wykazywał wynik dodatni.
Następnie, w celu dodatkowego potwierdzenia obecności mikrofilarii, przeprowadzono badanie mikroskopowe z wykorzystaniem testu Knotta. Procedura ta polega na pobraniu krwi obwodowej, którą następnie traktuje się formaliną i błękitem metylenowym, po czym preparat jest oglądany pod mikroskopem. W trakcie tego procesu zaobserwowano charakterystyczne mikrofilarie Dirofilaria immitis.
Diagnoza dirofilariozy obejmowała więc przeprowadzenie testów immunochemicznych, takich jak test SNAP 4DX, oraz badanie mikroskopowe, aby potwierdzić obecność pasożytów lub ich antygenów w organizmie zwierzęcia. Te różnorodne kroki pozwoliły na skuteczną identyfikację choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia. (Źródło: Agnieszka Świątalska, Aleksander W. Demiaszkiewicz, Pierwszy w Polsce rodzimy przypadek inwazji nicieni Dirofilaria immitis u psa)
Jak jest leczona dirofilarioza u psa?
Po postawieniu diagnozy dirofilariozy leczenie musi zostać natychmiast rozpoczęte. Proces obejmuje kilka kroków, z których każdy ma na celu eliminację pasożytów oraz minimalizację ewentualnych powikłań.
Przez okres 8 tygodni przed rozpoczęciem terapii przeciwko dorosłym pasożytom stosuje się makrocykliczne laktony, czyli leki przeciwpasożytnicze. W pierwszych 4 tygodniach leczenia należy je podawać razem z doksycykliną w celu ograniczenia zakażenia bakterią Wolbachia, która jest obligatoryjnym endosymbiontem Dirofilaria immitis (nicienie Dirofilaria immitis potrzebują obecności tej bakterii w swoim środowisku wewnętrznym, aby przeżywać i rozwijać się prawidłowo).
Do zwalczania dorosłych osobników nicieni sercowych u psów skutecznie stosuje się dwuchlorowodorek melarsominy. Jednakże należy mieć na uwadze możliwe skutki zatoru płucnego, który może być nieuniknioną konsekwencją skutecznej eliminacji dorosłych pasożytów. Aby je zminimalizować, zaleca się ograniczenie wysiłku fizycznego po leczeniu oraz podanie heparyny i glikokortykosteroidu w celu redukcji stanu zapalnego.
W przypadku, gdy wiele osobników nicieni przemieści się do prawej komory serca i spowoduje zespół komorowy, zalecana jest interwencja chirurgiczna. Ma to na celu usunięcie pasożytów i poprawę funkcjonowania serca. (Źródło: Skrócony przewodnik 05 ESCCAP, 5.1b: Dirofilarioza sercowo-płucna)
Dirofilarioza a inne zwierzęta
Oprócz psów dirofilarioza może dotykać różne gatunki zwierząt, w tym koty. Przebieg choroby u nich różni się od tego u psów, dlatego rzadziej jest diagnozowana. Infekcje są często mniej nasilone, ponieważ koty zwykle mają mniejszą liczbę dorosłych robaków. Objawy mogą być subtelne lub nieoczywiste, a niekiedy jedynym sygnałem jest nagła śmierć. Dirofilarioza może dotykać również dzikie zwierzęta mięsożerne, takie jak fretki, wilki, kojoty i lisy.
Pomimo tego, że różne gatunki mogą być zarażone, psy są uważane za głównych gospodarzy Dirofilaria immitis i rupens, w których pasożyt osiąga dojrzałość płciową i kompletuje swój cykl życiowy.
Czy dirofilarioza może występować u ludzi? Czy jest groźna dla człowieka?
Dirofilarioza, czyli choroba wywoływana przez pasożyty z rodzaju Dirofilaria, może występować u ludzi, choć jest to zjawisko rzadkie i mniej groźne niż w przypadku psów. Objawem jest zazwyczaj bolesny, czerwony guzek zawierający dojrzałą postać pasożyta, który może pojawić się w ciągu kilku miesięcy od ukąszenia przez komara. Guzki mogą umiejscawiać się na różnych częściach ciała (kończyn, tułowia, czoła), a pasożyty mają zdolność przemieszczania się, co może prowadzić nawet do inwazji gałki ocznej. Leczeniem z wyboru jest chirurgiczne usunięcie pasożyta. W przypadku stwierdzenia mikrofilarii we krwi stosuje się także leczenie farmakologiczne. (Źródło: Marlena Konkol, Witold Kokot, Ewa Sokołowska, Piotr Półjanowski, Dirofilarioza oczna – opis przypadku)
Jak chronić się przed dirofilariozą?
Aby skutecznie chronić siebie i czworonogi przed dirofilariozą warto podjąć pewne działania profilaktyczne. Łącząc je z odpowiedzialną opieką nad zwierzętami, można zapobiec rozprzestrzenianiu się tej choroby.
Pomocne działania to:
- regularne stosowanie leków przeciwrobaczych u psów, które zapobiegają rozwojowi larw Dirofilaria immitis i rapens do dorosłych form,
- użycie repelentów na skórę zwierząt,
- montowanie moskitier w oknach i drzwiach,
- regularne opróżnianie misek z wodą, doniczek i innych naczyń, w których może gromadzić się woda,
- profesjonalne odkomarzanie,
- zwiększanie świadomości zagrożeń związanych z dirofilariozą i metod jej zapobiegania,
- regularne wizyty u weterynarza.
Stosowanie się do powyższych zaleceń w sposób kompleksowy zwiększa skuteczność ochrony przed dirofilariozą, minimalizując ryzyko zarażenia tym groźnym dla zdrowia zwierząt pasożytem.
Profesjonalne odkomarzanie w profilaktyce dirofilariozy
Jak już wyjaśniliśmy na wstępie, komary są głównym wektorem przenoszącym pasożyta Dirofilaria immitis i Dirofilaria rapens, dlatego odkomarzanie odgrywa kluczową rolę w walce z dirofilariozą. Zmniejszenie populacji komarów i ograniczenie ekspozycji zwierząt domowych na ukąszenia tych owadów znacząco redukuje ryzyko zarażenia dirofilariozą.
Odkomarzanie to proces eliminacji komarów, wykorzystujący różne metody. Wśród nich znajduje się oprysk chemiczny, który polega na rozpylaniu specjalistycznych środków chemicznych na terenach, gdzie komary są aktywne. Inną metodą jest zamgławianie na zimno (ULV). W trakcie tego zabiegu rozprowadza się środki owadobójcze w postaci mgiełki, co jest skuteczne na mniejszych powierzchniach. Natomiast zamgławianie na ciepło (termiczne) to zaawansowana technika odkomarzania, efektywna na dużych obszarach. W tej metodzie, bardzo drobne krople sztucznej mgły są wytwarzane pod wpływem ciepła. Dzięki temu preparat długo unosi się w powietrzu, co jest idealne do zwalczania komarów na rozległych terenach.
